Πρέπει να ήμουν τεσσάρων χρονών όταν πρωτο-υποψιάστηκα ότι κάτι τρέχει με τον Άι-Βασίλη. Όταν, λοιπόν, εμφανίστηκε καταμεσίς στο σαλόνι, ντυμένος στα κόκκινα, προσπαθώντας να μαγέψει την ατμόσφαιρα για μένα και τα παιδο-ξάδελφα που είχαν κατακλύσει το σπίτι, δίστασα να τον πλησιάσω. Αυτός ο Άι-Βασίλης δε μου γέμιζε το μάτι... Μέχρι που αναγνώρισα τη φωνή... - του παππού μου...! Ήταν, βλέπεις, ο Παππούς - Άι-Βασίλης!" Κι αφού έγινε μέσα μου ο συγκερασμός των δύο προσώπων, έτρεξα αμέριμνη να διεκδικήσω τη (δικαιωματική) θέση μου μες την αγκαλιά του.
Αυτή είναι η προσωπική ιστορία του τρόπου με τον οποίο εγώ τακτοποίησα τον Άγ. Βασίλη μέσα μου. Έχω χάσει τον παππού μου εδώ και πολλά χρόνια, αλλά στη δική μου ψυχή -χωρίς ποτέ τα δύο πρόσωπα ή οι δύο έννοιες να γίνουν ταυτόσημες- ο παππούς μου εξακολουθεί να έχει ένα κομμάτι του Άι-Βασίλη και ο Άι-Βασίλης ένα κομμάτι του παππού μου. Φυσικά, ο δικός μου τρόπος είναι ενδεικτικός του πως το κάθε παιδί συμβολοποιεί μοναδικά μέσα του την έννοια του Άι Βασίλη και δεν καλύπτει οποιοδήποτε άλλο παιδί προβληματιστεί για την ταυτότητα ή την ύπαρξή του. Ούτε καν -κάποια μέρα- το δικό μου το παιδί.
Φέτος είναι η πρώτη χρονιά που ο εμβληματικότερος Άι-Βασίλης των παιδικών μας χρόνων, ο Βρεττανός John Moore, δε βρίσκεται πια ανάμεσά μας. Αναρωτιέμαι αν στην ανακοίνωση της είδησης του θανάτου του John Moore (ή κατά κόσμον, Άι-Βασίλη) έσπευσες να σβήσεις την τηλεόραση . Ή αν ξερόβηξες για να καλύψεις τον ήχο. Ή αν αναρωτήθηκες σιωπηρά τί απ' όλα αυτά πρόλαβε να ακούσει, και πως συγκράτησε αυτή την πληροφορία ο γιός ή η κόρη σου. Σκέψου ότι στην ίδια θέση, εκείνη την ημέρα βρέθηκαν παγκοσμίως εκατοντάδες μητέρες σαν κι εσένα, που αναγκάστηκαν να αναρωτηθούν πολύ νωρίτερα απ' ότι υπολόγιζαν: "Τί θα πω στο παιδί μου όταν με ρωτήσει για τον Άι-Βασίλη;"
Εδώ θα βρεις κάποιες πρακτικές προτάσεις, που εύχομαι να σε εμπνεύσουν να τις προσαρμόσεις στη δική σου ιδιοσυγκρασία, το ύφος, και στη στάση ζωής που έχεις επιλέξει για εσένα και την οικογένειά σου.
"Μαμά, αλήθεια... Υπάρχει Άγιος-Βασίλης;"
Πρόκειται για ένα φορτισμένο ερώτημα, κι η δική σου απάντηση έχει τη δύναμη να ενδυναμώσει ή να συνθλίψει το πνεύμα του παιδιού σου (και του αδελφού ή της αδελφής του, που θα εισπράξει τις συνέπειες της απάντησής σου από δεύτερο χέρι).
Η αλήθεια είναι ότι τα σημερινά παιδιά έχουν πρόσβαση σε πολλές πληροφορίες, κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που μεγαλώνουν πολύ γρηγορότερα. Το θέμα της ύπαρξης ή της μη-ύπαρξης του Άγ. Βασίλη, μπορεί να τεθεί μεταξύ συμμαθητών και φίλων από πολύ μικρή ηλικία, θέτωντας πολλά διλήμματα στο γονέα που καλείται να δώσει μία ικανοποιητική απάντηση.
Μπορεί να ανήκεις στους γονείς που θέλουν να παρατείνουν τη μαγεία όσο γίνεται περισσότερο -πράγμα δύσκολο εάν το παιδί εισπράττει μπερδεμένα μηνύματα από το ευρύτερο περιβάλλον του.
Ίσως, πάλι, να ανήκεις στους γονείς που προτιμούν την πραγματιστική οδό της γυμνής αλήθειας. Άλλωστε, αν δεν υπάρξει ποτέ Άι-Βασίλης στο σπίτι, η αποκάλυψη της μη-ύπαρξής του έχει μηδαμινές πιθανότητες να προξενήσει τραύμα σχετιζόμενο με την "απώλειά" του στον ψυχισμό του παιδιού.
Ύστερα, τίθεται το ερώτημα της εμπιστοσύνης. Μπορεί να μου πεις: Μα δε θέλω να λέω ψέματα στα παιδιά μου. Θέλω να τους λέω την αλήθεια, με τρόπο αντίστοιχο της ηλικίας τους. Είναι θέμα εμπιστοσύνης. Πώς αλλιώς θα τα μάθω να υπηρετούν την αλήθεια;
Οι έρευνες καταδεικνύουν ότι ένα παιδί μπορεί να διακρίνει μεταξύ ενός ψέματος και την καλή πρόθεση κάποιου να διεγείρει τη φαντασία του. Σημασία δεν έχει το αν κάτι είναι αληθοφανές ή όχι βάσει της φυσικής νομοτέλειας, αλλά το κατά πόσο εξυπηρετεί τις ανάγκες και τις καταστάσεις. Ωστόσο, καταλαβαίνω ότι μπορεί να θέλεις να βρεις τη δική σου ισορροπία γύρω από το πώς θα υποστηρίξεις και θα καλλιεργήσεις αυτές τις έννοιες σαν γονέας.
Όλοι οι παραπάνω προβληματισμοί είναι έγκυροι, και η καταλληλότερη απόφαση είναι θέμα προσωπικής προτίμησης ή οικογενειακής φιλοσοφίας.
Το "Μαγικό Αναπτυξιακό Ορόσημο"
Η στιγμή, όμως, που το παιδί σου, θα εναποθέσει στη δική σου διακριτική ευχέρεια το συγκεκριμένο αναπτυξιακό ορόσημο της αποκάλυψης της φύσης του Άγ. Βασίλη είναι κρίσιμη. Σηματοδοτεί το στάδιο όπου το παιδί τολμά να επαναπροσδιορίσει το τί είναι φανταστικό και τί πραγματικό. Η διχοτομία στο ερώτημα ίσως, τελικά, και να μην αφορά μόνο τον Άγ. Βασίλη. Ίσως να αφορά τη δημιουργικότητα και τη φαντασία, και το πώς αυτά συνυπάρχουν με τις πιο ρεαλιστικές όψεις του κόσμου. Ίσως, ακόμη, και να αφορά τη διασφάλιση της επαφής με το παιδικό κομμάτι του αναπτυσσόμενου εαυτού μας, για όλη μας την υπόλοιπη ζωή. Με άλλα λόγια, ο Άγ. Βασίλης, μέσα από αυτό το ερώτημα, ενδέχεται να γίνει ένα σύμβολο που εμπεριέχει πολλά νοήματα στο τώρα και πολλές προεκτάσεις για το μέλλον.
ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ: ΠΩΣ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ: ΠΩΣ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Για το Προσχολικό Παιδί
Αν πρόκειται για ένα πολύ μικρό παιδί, η ασφαλέστερη προσέγγιση είναι να στρέψεις το ερώτημα πίσω στο ίδιο το παιδί: "ΕΣΥ τί πιστεύεις;". Θα καταλάβεις πόσο πολύ θέλει να εμβαθύνει από το πόσο εύκολα ή δύσκολα θα αποσπαστεί η προσοχή του κατά την απάντησή του. Το πιθανότερο είναι ότι θα πει δυο κουβέντες, και μετά μιλήσει για κάτι άλλο, εώς ότου απομακρυνθεί το ίδιο από το ερώτημα. Και κάπου εκεί θα σημάνει και η λήξη της συζήτησης περί Άι-Βασίλη για λίγο, τουλάχιστον, καιρό.
2. Βλέποντας το Ερώτημα να Ωριμάζει
Πιθανόν το ερώτημα να τεθεί ξανά τον επόμενο χρόνο. Εμπιστεύσου το ένστικτό σου, και αφουγκράσου τις ανάγκες του παιδιού σου. Αν ρωτήσεις "Εσύ τι πιστεύεις;" και διακρίνεις ότι ναι μεν το παιδί έχει τις αμφιβολίες του, αλλά δεν είναι έτοιμο ακόμα να εγκαταλείψει εντελώς την ιδέα του Άι-Βασίλη, δε χρειάζεται ούτε να επιβεβαιώσεις ούτε να αρνηθείς τίποτα. Αρκεί να ακούσεις τις επεξηγήσεις του αντηχώντας "Ναι, μου ακούγεται λογικό έτσι όπως το λες".
3. Η Στιγμή της Αποκάλυψης
Αναπόφευκτα, όμως, κάποια στιγμή
θα επανέλθει η συζήτηση, και θα καταλάβεις ότι το παιδί είναι έτοιμο να πάει παρακάτω. Όταν συμβεί αυτό, θα πρέπει να είσαι κι εσύ έτοιμη (ή έτοιμος). H Zina Harrington προτείνει μία λύση για να πεις την αλήθεια, κοιτώντας χαμογελαστά το παιδί σου, και γνωρίζοντας ότι αυτό που θα του αποκαλύψεις πρόκειται να σφραγίσει τη μετάβασή του σε ένα συναρπαστικό αναπτυξιακό ορόσημο.
"Καρδούλα μου, είμαι τόσο περήφανη για σένα! Επιτέλους, ανακάλυψες το μαγικό μυστικό των Χριστουγέννων. Το ήξερα πως θα τα καταφέρεις! Πόσο συναρπαστικό! Τώρα θα γίνεις κι εσύ κομμάτι της μαγείας του Άγιου Βασίλη, και θα κάνεις όλα αυτά τα μυστικά μαγικά για τον μικρό σου αδελφό. Τί ωραία!! Τα φετινά Χριστούγεννα θα είναι τόσο, μα τόσο διασκεδαστικά!!"
Ο ενθουσιώδης τόνος της φωνής σου, ένα συνωμοτικά παιχνιδιάρικο κλείσιμο του ματιού, θα κάνουν όλη τη διαφορά, προσθέτοντας μιαν απρόσμενη διάσταση στη σκέψη και το συναίσθημα του παιδιού. Σύντομα, όλο αυτό θα μεταμορφωθεί σε περηφάνεια στη σκέψη ότι πλέον γνωρίζει και συμμετέχει σε αυτό το οικουμενικό, καλά φυλαγμένο μυστικό. Αναγνωρίζοντας ότι του έχεις εμπιστευτεί την ευθύνη να διατηρήσει ζωντανό το πιο καλά κρυμμένο μυστικό του κόσμου, και εναποθέτωντάς του αρμοδιότες στην προσπάθεια διατήρησης και εξάπλωσης του πνεύματος των Χριστουγέννων, θα ενισχυθεί η αυτοπεποίησή του, και το αίσθημα της προσφοράς και της δημιουργίας.
4. Το Μήνυμα των Ημερών
Αν πρόκειται για ένα πιο ώριμο, πιο έτοιμο, πιο υποψιασμένο, ή πιο μεγάλο παιδί (συνήθως στην προεφηβεία), και διαισθανείς ότι αναζητά να του μεταφέρεις ένα πιο γήινο μήνυμα μέσα από αυτή τη συζήτηση, μπορείς να επεκταθείς, (π.χ. κάνοντας αναφορά στο πρόσωπο που Αγίου Βασιλείου).
Μπορείς να διευκρινίσεις ότι ο Άι-Βασίλης δεν είναι απλά ένας άντρας με γεννειάδα και κόκκινο κουστούμι που πέφτει από την καμινάδα, αλλά συμβολίζει πολλά περισσότερα πράγματα. [Π.χ., Ο Άγιος (Μέγας) Βασίλειος, ο οποίος έζησε στην Καππαδοκία και αφιέρωσε τη ζωή του στο να υπηρετεί τον συνάνθρωπο. Υπήρξε ο εμπνευστής και ο πρώτος δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας. Η παράδοση του να προσφέρουμε δώρα στους ανθρώπους χωρίς την προσδοκία ανταλλάγματος, ακριβώς όπως έκανε κι εκείνος, διατηρεί ζωντανό το γενναιόδωρο πνεύμα του, κ.ο.κ.].
Η γιορτινή περίοδος προσφέρει σε μικρούς και μεγάλους την ευκαρία να μάθουν να δίνουν και να δέχονται με την ίδια γενναιοδωρία. Είναι κατάλληλη για τη δημιουργία οικογενειακών παραδόσεων και την εδραίωση αναμνήσεων. Αγκάλιασε, λοιπόν, το πνεύμα των ημερών, μη φοβάσαι να εμπιστευτείς την καθοδήγηση του παιδιού σου, και αφέσου κι εσύ στη μαγεία των Χριστουγέννων!
Άννα Πολεμικού
PhD, MSc, PgCert, BA (Hons)
Ψυχολόγος - Διδάκτωρ Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Bath
Ψυχολόγος - Διδάκτωρ Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Bath
